امروز: سه شنبه 29 اسفند 1402
دسته بندی محصولات
بخش همکاران
بلوک کد اختصاصی

دختران، سن رشد و مسئولیت كیفری

دختران، سن رشد و مسئولیت كیفری دسته: حقوق
بازدید: 3 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 12 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 17

احراز رشد در مسئولیت كیفری دختران از جمله مباحث نو ظهوری است كه بررسی فقهی در این زمینه ضروری به نظر می رسد زیرا بسیاری از دختران و پسرانی كه تازه به سن بلوغ جنسی و شرعی رسیده اند

قیمت فایل فقط 11,700 تومان

خرید

دختران؛ سن رشد و مسئولیت كیفری

در بیست و سومین شماره فصلنامه «كتاب زنان» مقاله ای با عنوان «دختران؛ سن رشد و مسئولیت كیفری» به قلم جناب آقای سید حسین هاشمی به چاپ رسید كه ضمن ارج نهادن بر این كوشش محققانه و آرزوی توفیقات روزافزون برای نویسنده محترم و دست اندركاران مجله، بخشهایی از مقاله را مورد بررسی قرار داده و نكاتی را یادآوری می نماییم. چكیده مقاله موردنظر به قلم نویسنده این چنین است.

چكیده

احراز رشد در مسئولیت كیفری دختران از جمله مباحث نو ظهوری است كه بررسی فقهی در این زمینه ضروری به نظر می رسد. زیرا بسیاری از دختران و پسرانی كه تازه به سن بلوغ جنسی و شرعی رسیده اند، از رشد عقلی و فكری لازم در مسائل كیفری برخوردار نیستند. سؤال مهم این است كه آیا از دیدگاه فقهی چنین اشخاصی در امور كیفری مانند امور مدنی مورد حمایت حقوقی قرار داشته و فاقد مسئولیت كیفری به شمار می روند؟ مقاله حاضر در ابتدا به تبیین مفهوم رشد و رابطه آن با جنون و بلوغ پرداخته و اثبات می شود كه در اصطلاح روایی، رشد تنها به مفهوم خاص مدنی اختصاص نداشته و قابل تعمیم به مسائل غیرمالی از جمله امور كیفری نیز می باشد. در ادامه مقاله مبانی و ادله لزوم احراز رشد از منظر آیات و روایات در مسئولیت كیفری و همچنین ادله عقلی این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است و معلوم می شود كه معنای كلمه «رشد» و «اشد» نسبی می باشد و شواهد و مؤیداتی از آیات و روایات بر این مدعا ذكر شده است.

در بررسی ادله عقلی معلوم می گردد مسائل كیفری به مراتب مهم تر از امور مالی می باشد و به طریق اولی یا حداقل به وحدت ملاك، رشد، در مسئولیت كیفری شرط است. برای این مدعا از قیاس اولویت در مسأله رشد بهره گرفته شده و سپس به تبیین قید «كمال العقل» و واژه «معتوه» كه براساس روایات فاقد مسئولیت كیفری می باشند، پرداخته شده است؛ بنابراین بازنگری در سن مسئولیت كیفری دختران ضروری به نظر می رسد.

واژگان كلیدی

بلوغ، رشد كیفری دختران، رشد، اشد، عقل، سفاهت، جنون، قیاس اولویت، قبح عقاب بلابیان.

نكته اول

ایشان ابتدا مفهوم حقوقی «رشد» را با ذكر دو معنای عام و خاص به گونه ای جامع و مستوفی بیان نموده و نظرات فقها را ذكر كرده است. سپس با طرح مباحثی می كوشد تا ذوالصطلاح «سفیه» و «ضعیف» را كه در روایات آمده و شرط محجوریت صبی می باشد، از اختصاص به امور مالی خارج كرده و به امور كیفری سرایت دهد و لزوم نوعی «رشد» را برای مسئولیت كیفری به اثبات رساند. اما روایات ذكر شده هیچ یك دلالت بر این معنی ندارد. عمده روایتی كه ایشان مورد استناد قرار داده و دلالت دیگر روایات را نیز به قرینه آن كامل می داند روایت عبدالله بن سنان از امام صادق - علیه السلام- است:

«اذا بلغ اشده ثلاث عشره و دخل فی الاربع عشره وجب علیه ما وجب علی المحتلمین احتلم او لایحتلم كتبت علیه السیئات و كتبت له الحسنات و جاز له كل شیء الا ان یكون ضعیفا او سفیهاً.»1 هرگاه به مرحله استواری و رشد در پایان سیزده سالگی بر سر آن چه بر محتلم واجب است بر او واجب می شود كارهای ناپسند و پسندیده او ثبت گردیده و هركاری كه انجام دهد نافذ است. مگر آن كه ضعیف یا سفیه باشد.

در این روایت بر شخصی كه به حد اشد رسیده سه حكم بار شده است. «وجوب تكالیف شرعی»، «نوشته شدن كار نیك و بد» و «نافذ بودن تصرفات». جمله «الا ان یكون شعیفا او سفیهاً.» استثناء از حكم سوم است یعنی تصرفات شخص در صورتی كه ضعیف یا سفیه باشد نافذ نیست اگرچه به حد اشد و زمان تكلیف رسیده باشد. بنابراین عدم سفاهت در این روایت به معنای عقل معاش و رشد اقتصادی است و ارتباطی به امور كیفری كه نویسنده مدعی آن است ندارد.

ایشان درباره تركیب «كل شیء» در روایت می گوید: واژه های «كل شیء» به حدی عام است كه برای اهل فن هیچ تردیدی باقی نمی ماند كه این روایت شامل مسائل كیفری می شود.2

جهت روشن شدن مطلب باید گفت: تركیب «كل شیء» اگرچه عام است اما مقصود عمومیت در تصرفات است به قرینه اسناد فعل جاز به آنكه معنای لغوی آن «روا بودن»، «مجاز بودن» و «اباحه» و مرادف با فعل «سباغ»3 در زبان عرب می باشد. عبارات لغویین شاهد این سخن است.4 در روایات اهل بیت - علیهم السلام- نیز این واژه در معنای لغوی خود به كار رفته است.

از جمله روایت حمران از امام صادق - علیه السلام-5 و روایت عبدالله بن سنان6 از آن حضرت كه نویسنده درباره روایت عبدالله بن سنان نیز دچار خطا شده و واژه امر در روایت را شامل امور كیفری می داند.7 در حالی كه چنین برداشتی نادرست است و روایت از جمله احادیثی است كه فقها در مسائل باب حجر از آن بهره جسته اند.8

قرینه دیگری كه از آن استفاده می شود عبارت «جاز له كل شیء» در مورد امور مالی و تصرفات صبی می باشد آن است كه در برخی اسناد معتبر در ادامه این جمله كلمه «من ماله» آمده است.9 عبارت «الا ان یكون ضعیفا او سفیها» كه در انتهای روایت آمده است استثنای از همین حكم است یعنی رشد مالی و اقتصادی (عدم سفاهت) تنها در تصرفات مالی یا حداقل تصرفات صبی اعم از مالی و غیرمالی شرط است.

مطلب دیگری كه از این دسته روایات به دست می آید وجود تغایر مفهومی میان دو واژه «اشد» و «رشد» (در معنای عدم سفاهت) می باشد. در حالی كه نویسنده مفهوم این دو را یكسان می داند. اگر واژه اشد مشتمل بر معنایی باشد كه «سفاهت» یا «ضعف» را نیز خارج كند نیازی به ذكر استثنا نخواهد بود. بنابراین اصطلاح «رشد» در قرآن و روایات مربوط به امور مالی است. اگرچه ممكن است «رشد» در روایات معنایی وسیع تر از امور مالی و اقتصادی را شامل شود اما اشتراط رشد در این معنا نیز تنها برای رفع محجوریت لحاظ شده و در هیچ روایتی دیده نمی شود كه امور كیفری یا تكالیف عبادی منوط بر این نوع رشد باشد. بنابراین اعتبار رشد در امور كیفری نیاز به دلیل دارد. هیچ ملازمه ای میان وجود مفهوم عام برای «رشد» و «اشتراط آن در امور كیفری» وجود ندارد.

نكته دوم

نویسنده محترم به هنگام بررسی سندی حدیث رفع قلم می گوید:

حدیث نبوی مزبور ظاهراً از طریق شیعه با سند معتبری نقل نشده است. منشأ این حدیث در كتب معتبر شیعه كتاب خصال شیخ صدوق است كه ایشان فقط در دو موضع از این كتاب روایت یاد شده را آن هم از غیر امام معصوم نقل نموده.10 متن حدیثی كه در كتاب «خصال» آمده چنین است:

«عن ابی طبیبان قال اتی عمر بامرأه مجنونه قد فجرت فامر برجمها فمرو ابها علی علی بن ابی طالب - علیه السلام- فقال ما هذه قالوا مجنونه فجرت فامر بها عمر ان ترجم فقال لاتعجلوا فاتی عمر فقال له اما علمت ان القلم رفع عن ثلاثه عن الصبی حتی یحتلم... .»11

چنان كه پیداست این حدیث از حضرت علی - علیه السلام- نقل شده و معلوم نیست به چه دلیل نویسنده آن را نقل از غیر معصوم می داند. شیخ طوسی نیز در كتاب «مبسوط» خود این حدیث را از امام علی - علیه السلام- از قول پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله و سلم- نقل می كند.12 شیخ حرعاملی نیز روایت منقول از «خصال» را از حضرت علی - علیه السلام- می داند.13 فقها نیز به مناسبتهایی كه به این حدیث اشاره می كنند آن را از امام علی - علیه السلام- می دانند.14

در حالی كه نویسنده باورمند است این روایت را فقهای شیعه از امام معصوم نقل نكرده اند. ایشان خود نیز در این مقاله به آن استدلال می كند و شخص غیربالغ را كه به سن رشد رسیده در مورد جرایم غیر زنا مستحق مجازات نمی داند.15

نكته سوم

نویسنده واژه ادراك در روایت «حماد بن عیسی» را در اینكه دلالت بر بلوغ یا رشد كند مجمل می داند:

«حد علی مجنون حتی یفیق و لا علی صبی حتی یدرك و لا علی النائم حتی یستیقظ.»16

در حالی كه با توجه به مطالب ذكر شده در نكته دوم و نیز با توجه به معنای لغوی واژه «ادرك» كه به معنای بلوغ و احتلام است، اجمالی در روایت حماد بن عیسی باقی نمی ماند.

تعبیر «حتی یدرك» در این روایت كه شرط اجرای حد برای طفل بیان شده به معنای «بلوغ» است و بر رشد دلالت ندارد. نویسنده روایات دیگری را به عنوان تأیید بر سخن خود ذكر می كند و مدعی است در برخی از آنها واژه «ادراك» به معنای رشد بوده و برخی دیگر از این جهت كه دلالت بر بلوغ یا رشد دارند مجمل می باشند. از جمله روایت ابن سنان از امام صادق - علیه السلام- : «عن ابی عبدالله فی رجل مات و ترك امرأه... حتی یدرك و یدفع الیه ما له.»17 در این روایت «حتی یدرك» به معنای بلوغ و روایت در مقام بیان شرط رفع محجوریت یتیم نیست این شرط به قرینه روایات دیگر و همچنین آیه قرآن «وابتلوا الیتامی حتی اذا بلغوا النكاح فان انستم منهم رشداً...»18 مفروغ عنه می باشد. چنان كه پیامبر - صلی الله علیه و آله و سلم- می فرماید: «لا یتم بعد احتلام»19 مقصود حضرت از این سخن این نیست كه به محض احتلام و بدون احراز رشد محجوریت از بین برود. به عبارت دیگر این قبیل روایات «مقتضی» برای دادن مال به شخص صغیر را بیان می كند و معلوم است كه «علت تامه» با حصول رشد محقق می شود و این رشد ممكن است پیش از بلوغ یا پس از بلوغ و یا به هنگام بلوغ محقق شود. به هر حال احراز آن شرط است. به دیگر بیان این روایت از جهت بیان شرط رشد اطلاق دارد كه باید بر روایات مقید حمل شود. روایت دیگر روایت یزید كناسی از امام صادق - علیه السلام- است20 كه نویسنده واژه ادراك در آن را نیز مجمل می داند. 

قیمت فایل فقط 11,700 تومان

خرید

برچسب ها : دختران , سن رشد , مسئولیت كیفری , سن رشد و مسئولیت كیفری , سن رشد و مسئولیت كیفری دختران , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلودتحقیق

نظرات کاربران در مورد این کالا
تا کنون هیچ نظری درباره این کالا ثبت نگردیده است.
ارسال نظر